Biết chia cho nông dân mới bền được.

Đúng là nhiều nhà vườn có vườn bưởi rất tốt, cho trái rất ngon, khi tiêu thụ được nhiều họ lại sinh chủ quan, trồng thêm bằng những cây giống không đạt chất lượng, nên mất uy tín

Thế nhưng, nếu dân cày cứ canh tác tự do, không định hướng lâu dài thì có lúc sẽ tự đánh mất lợi thế đó. Với hai tuổi đầu tư nhà máy vừa qua hết gần 17 tỉ đồng, nhẩm tính nếu gửi ngân hàng thì gia đình cũng có thu nhập dư sống.

Việc tôi chuyển qua kinh dinh bưởi da xanh là mặt hàng chính cũng có kỷ niệm đáng nhớ. Một số nhà vườn đã có tinh thần xây dựng thương hiệu bưởi da xanh của riêng họ, đó là nền tảng để vận động nhà vườn làm qui trình GAP.

Mời ăn riết rồi một nhóm người ở chợ Long Biên bắt đầu thích. Tôi biết vị trí trái bưởi da xanh trên thị trường đã có. HCM tổ chức cách đây khoảng mười năm. Bán dạo mấy năm, có vốn, năm 1996 tôi mới đi trái cây, cốt yếu là cam sành từ Bến Tre lên Sài Gòn bỏ mối cho các vựa ở chợ Cầu Muối, còn vợ tôi ở quê chuyên lo gom hàng.

Tính thế nào mà ông dám xây dựng một nhà máy xử lý và bảo quản bưởi sạch theo tiêu chuẩn GAP với công suất thiết kế đến 60 tấn/ngày và còn dự kiến nâng lên 100 tấn/ngày vào năm 2015? Bưởi da xanh đã thật sự mang lại nguồn lợi kinh tế lớn cho dân cày ở Bến Tre, do vậy dự án phát triển 4.

Đến giờ, thử nhìn lại thị trường trái cây nhiệt đới ở Việt Nam và trên thế giới, nhiều loại trái cây Việt Nam có chất lượng ngon, được chuộng như xoài, sầu riêng, măng cụt, thanh long, chôm chôm… đang đối mặt với sự cạnh tranh khi một số nước cũng trồng được. Giờ đã vượt qua khó khăn, đến lúc góp phần cho xã hội chính là phát triển cả cho mình.

Tôi nghĩ quốc gia nên tương trợ nhiều hơn cho dân cày, không phải là tiền, mà nông dân cần giống tốt, cần sự tương trợ kỹ thuật tăng giá trị nông phẩm, cần người đi mở thị trường. 000ha bưởi da xanh của tỉnh thực hiện mau chóng. Đáng tiếc là nhà vườn ham lợi, làm cây giống không đúng tiêu chuẩn, rồi dán nhãn vô bán, khi bị phát hiện thì tiếng tăm nhà vườn mất luôn.

Tôi nghĩ mình đang làm tốt việc này khi vừa cùng nông dân xây dựng hình ảnh thương hiệu bưởi da xanh Bến Tre ở thị trường trong nước, vừa tạo nguồn tiêu thụ ở nước ngoài như Đức, Canada và một số nước châu Á.

Khi bán dạo, cực mà đã vui rồi, chứ không phải đến lúc làm ăn khấm khá lên mới vui. Dân cày hay mau nản, trồng ra mà thấy ế ẩm một năm là họ ngả nghiêng liền, có người chặt cây ngay. Vì sao ông lại đi bán trái cây? Tôi thấy mình hạp với nghề kinh dinh trái cây. Lúc đó bưởi da xanh rẻ, tôi nghĩ một lần chở ra vài bội cũng chẳng bao nhiêu tiền, coi như có lỗ thì lấy tiền lời cam bù qua.

Đó là cái giá trị không mua bằng tiền được. Không nản chí, tôi cứ xẻ mời người ta ăn. Tiền bạc bây chừ mình cũng chẳng bằng ai, nhưng tư tưởng mình giàu, mình làm dư mà không dám hỗ trợ ai thì tiền dư không ý nghĩa gì.

Hiện tôi chỉ đóng góp làm hài hòa quyền lợi giữa nhà sản xuất và người tiêu dùng. Năm 1999, thấy thị trường Hà Nội ăn giá cao nhưng vì đường dài ít ai đi hàng, trong khi hàng lên Sài Gòn nhiều người làm quá, nên tôi quyết định chọn thị trường Hà Nội làm chính và tôi đã chọn không sai.

Cảm ơn nông dân vì nhờ họ trồng được trái ngon mà tôi giữ được uy tín với người tiêu dùng và có điều kiện nâng giá trị của trái bưởi.

Sau này tôi đổi thay cách giao hàng, phân loại bưởi rồi giao đứt bán đoạn theo từng giá, các vựa tự định giá bán ra. Người đầu tiên nhận bưởi da xanh bán thử cũng bảo mang ra từ từ thôi, sợ họ không bán được thì tôi lỗ đứt vốn. Họ đổi thay, canh tác theo tiêu chuẩn GAP, đến lúc thu hoạch chỉ lo thu tiền, không cần phải lo việc hái trái chở đi bán bởi tôi mua tận nhà.

Định ra công suất nhà máy đồng nghĩa với việc tôi đặt ra cho mình quyết tâm mở mang thị trường cho bưởi da xanh. Cây bưởi da xanh “dễ tính” hơn. Họ làm có thu nhập nhiều hơn ở quê thật, nhưng chi tiêu cũng nhiều hơn nên cũng không dư dả.

Tiêu chuẩn không phải do doanh nghiệp đặt ra mà cũng không phải do Nhà nước đặt ra làm khó dân cày, mà do người tiêu dùng đặt ra.

Theo ông tại sao? Thu mỗi năm không dưới 100 triệu đồng trên một công bưởi, chuyện tưởng khó tin nhưng nông dân đã làm được. Đó là những bài học “bán rẻ thương hiệu” rất đáng tiếc.

Thời đó bỏ hàng cho các vựa ở Sài Gòn hay Hà Nội gì họ cũng chỉ nhận bán ăn cò 5 – 10%, mình giao hàng cho giá, họ bán tới đâu mới trả tiền đến đó, bán không hết họ trả mình cũng phải lấy lại. Thực hiện: Các Ngọc. Nhiều người nói người kinh doanh không có tình, cứ có lợi thì làm, nhưng với người dân cày thì tình làng nghĩa xóm rất quan yếu.

Mình biết cách làm gia tăng giá trị sản phẩm của dân cày nhưng phải biết chia lại lợi nhuận cho nông dân mới bền được. Tôi muốn truyền nghĩ suy này cho dân cày. Tôi nghĩ đó là một cách sống “tối lửa tắt đèn có nhau” theo ý thức mới.

Ông Đàm Văn Hưng, chủ cơ sở bưởi da xanh Hương Miền Tây Tôi không mạo hiểm, không liều, mà đầu tư có tính liệu và cho rằng mình phải dám cùng dân cày đi theo quy trình VietGAP, rồi GlobalGAP (dự kiến cuối năm nay đạt), đây là chiến lược lâu dài đối với bưởi da xanh.

Tôi khuyên con về vì nông thôn thật sự cần người giỏi giang. Hồi bỏ hàng, ở Sài Gòn chưa làm bưởi da xanh. Cơ sở Hương Miền Tây hiện đang kết liên trồng bưởi da xanh theo tiêu chuẩn VietGAP và GlobalGAP với một số tổ hiệp tác ở Bến Tre, chúng tôi đặt nông dân trồng theo quy cách của mình để kiểm soát chất lượng bưởi có hương vị đều nhau, nên tôi rất quan hoài đến giống.

Lô hàng đi đầu tiên là vào năm 2001, đưa bưởi ra chào cho tiểu thương chợ Long Biên bán, họ chê bưởi da xanh trông vẻ ngoài mặt xấu xí. Tôi dự kiến đến năm 2016 có văn phòng đại diện ở Đức để có thể bán bưởi thẳng sang một số siêu thị, chứ không qua trung gian nữa. Quyết định chuyển qua kinh dinh bưởi da xanh, điều tiện lợi trước nhất đối với tôi là chất lượng bưởi da xanh đã được khẳng định qua nhiều lần nhà vườn ở Bến Tre mang bưởi da xanh đi thi trái ngon và liên tục đoạt giải nhất, nhì.

Lúc đó đã có vài nhà vườn làm thương hiệu cho bưởi da xanh do chính mình trồng, nhưng qua thời gian thì không còn thấy họ duy trì hình ảnh tốt nữa theo cả hai nghĩa truyền bá và chất lượng trái. Khi phát hiện bưởi da xanh đặc biệt hạp với thổ nhưỡng Bến Tre, thấy bán được giá cao mà ngày một nhiều người tiêu dùng chuộng, dân cày đã nhân rộng diện tích rất nhanh.

Nếu không ý thức để cung vượt cầu, nhất là đối với trái cây trồng không theo tiêu chuẩn nào thì sẽ không tiêu thụ hết. Trước đây, tôi kinh dinh cam sành, loại trái này tuy cũng được trồng nhiều ở Nam bộ nhưng khó phát triển mạnh vì chất lượng không ổn định, dân cày khó kiểm soát được sâu bệnh trên cây cam, một khi vùng trồng đã bị nhiễm bệnh hoặc cây bị già cỗi thì chẳng thể trồng lại trên đất cũ.

Ông nghĩ sao khi rất nhiều người trẻ ở nông thôn không còn muốn gắn với nghề nông, thích lên thành phố làm thuê nhân hơn? Nhiều thanh niên bỏ quê lên thành, đó là một thực tại đang diễn ra, nguyên nhân vì người ta thiếu niềm tin vào thu nhập ổn định của nghề nông trước khi nói tới làm giàu, thành danh nhờ làm nông.

Riêng tôi cũng đã thuyết phục con gái về tham gia vào công việc của cơ sở Hương Miền Tây đang làm. Giờ các đại lý bán bưởi da xanh đều theo hình thức “cắt giá” trước, không bán ăn cò nữa. Riêng bưởi da xanh thì hầu như nông dân một số địa bàn ở miền Tây Nam bộ, nhất là Bến Tre đang nắm lợi thế, theo tôi là nhờ thiên nhiên đã ban tặng cho họ vùng đất hạp nhất để có chất lượng bưởi ngon nhất.

Ông có bị đối chọi giữa hai giá trị sống này? Tôi nghĩ mình đã cố kỉnh hài hòa hai giá trị: giữ tình làng nghĩa xóm bằng cách làm sao vừa lợi cho mình vừa lợi cho bà con làm vườn, mình không chỉ lo mua để bán mà còn có nghĩa vụ với họ.

Từ thay đổi nhận thức giữa hai bên mà hình thành chuỗi giá trị sản xuất tốt, tiêu thụ tốt cho trái bưởi da xanh. Song, nếu không có người chăm lo cho khâu tiêu thụ, để nhà vườn tự trồng, tự bán thì qui trình GAP không thể hoàn thiện khi ra thị trường bưởi trồng theo quy trình GAP hay không đều có ví nhau. Nghề này đến như một cái duyên.

Giờ nhiều công ty có vốn rất mạnh, nhưng thua mình về thời kì gắn bó với nông dân nên họ muốn có bưởi cũng phải mua qua Hương Miền Tây. Không ít nhà vườn nức danh nhờ chất lượng trái bưởi da xanh do mình trồng, từ đó họ phát sinh làm cây giống, đăng ký thương hiệu cho cả cây giống bưởi da xanh. Khổ nỗi vô nghề kinh dinh bưởi da xanh rồi thấy thành cái nghiệp của đời mình, nghĩ người tiêu dùng đã tín nhiệm mua sản phẩm của mình, giúp mình làm giàu thì mình phải quý trọng người ta.

Hiện thời mỗi ngày cơ sở Hương Miền Tây của tôi có thể xử lý 30 – 40 tấn bưởi/ngày. Thấy Bến Tre thu lợi lớn, nông dân ở Tiền Giang, Vĩnh Long, Trà Vinh, Cần Thơ, rồi nhà vườn ở các tỉnh miền Đông Nam bộ cũng trồng. Giờ đến lúc giữa người kinh dinh với nhà vườn, cùng đồng tâm làm ra sản phẩm tốt, có khó khăn cùng vượt qua. Năm 2000 ở Sài Gòn cũng chưa nhiều người biết bưởi da xanh, nhưng khi thấy bưởi da xanh ai ăn rồi cũng thích, tôi đưa ra bán ở Hà Nội trước.

Ông không làm vườn, nhưng chọn gắn kinh doanh với nhà vườn. Động lực nào khiến ông đặt hết máu nóng, say sưa với bưởi da xanh như thế? thật tâm trước nhất là vì kinh tế gia đình. Thật ra ở quê còn nhiều việc để làm.

Người tiêu dùng trong nước cũng có đề nghị cao không thua nước ngoài, tới tuổi ăn ngon mà kiểu dáng phải đẹp, yên tâm an toàn sức khỏe.

Cũng chính nhờ vậy mà tôi chủ động được việc định trước giá mua bưởi cho dân cày. Tôi mong các trung tâm cây giống làm sao cung cấp giống tốt thật sự cho nông dân. Ở Bến Tre, những nhà trồng bưởi hầu như chơi có con đi làm xa vì hiệu quả vườn bưởi cao.

Ba năm sau, Hà Nội ăn hàng mỗi ngày 3 – 4 tấn, rồi cứ thế tăng lên. Những nhà vườn trồng bưởi da xanh đã cũng thấy phải hài hòa hai giá trị đó. Mặt khác, cũng cảm ơn nông dân vì nhờ họ trồng được trái ngon mà tôi giữ được uy tín với người tiêu dùng và có điều kiện nâng giá trị của trái bưởi.

Khi thị trường hút hàng thì ai cũng tranh mua, khi ế hàng thì bỏ mặc nhà vườn, nông dân chịu cảnh đó quá nhiều.

Chúng tôi biết bưởi da xanh lần đầu tiên qua một hội chợ nông nghiệp do TP. Tôi nghĩ mình đã vắt hài hòa hai giá trị: giữ tình làng nghĩa xóm bằng cách làm sao vừa lợi cho mình vừa lợi cho bà con làm vườn, mình không chỉ lo mua để bán mà còn có nghĩa vụ với họ.

Nếu mình có tám vi la thì cũng chỉ ngủ trên một cái giường. Được biết, sau khi hoàn thành nghĩa vụ quân sự, ông về học nghề thợ máy. Một số thanh niên đã không đi xa nữa mà làm cho nhà máy tôi. Tuy nhiên, mình có nghĩa vụ bằng cách bao tiêu, thì nông dân cũng phải thay đổi suy nghĩ trong sinh sản theo đòi hỏi chất lượng ngày càng cao.

Làm nghề khác không hứng, nhưng đi bán trái cây thì ngày một mê say. Nếu không đặt nhiệt huyết từ cây giống thì ảnh hưởng trong ngày mai rất lớn cho thương hiệu bưởi da xanh, nhất là ở Bến Tre. Rất vui là tôi luôn nhận được sự ủng hộ của những người trong gia đình. Tôi tâm tình với con: kiếm tiền là để nuôi sống gia đình, để làm giàu nhưng phải biết giới hạn bao nhiêu là đủ, chứ không phải cứ kiếm thật nhiều tiền là hạnh phúc.

Nếu mình không tính trước công suất nhà máy và không lo trước thị trường, mà chờ sản lượng nhiều mới bắt đầu đi tìm thị trường, mới xây dựng nhà máy thì muộn. Nhà máy đóng gói bưởi của tôi tuy chưa lớn, cũng giải quyết việc làm cho 50 – 60 cần lao. Với diện tích mở rộng như vậy thì vài năm nữa sản lượng bưởi da xanh rất lớn.